In een tijdperk van ongekende turbulentie staan Europese bedrijven voor een reeks uitdagingen, met name in cruciale sectoren. De wereld is nog nooit zo onzeker geweest, vol risico’s en vatbaar voor verstoringen. Hoe kunnen bedrijven zich aanpassen, evolueren en floreren in deze onvoorspelbare tijden? Wat is het optimale model voor organisatorische weerbaarheid? Deze vragen vormen het hart van de blogreeks Briljant in weerbaarheid. In dit vierde deel verdiepen we ons in de complexe problematiek van de onderling verweven energie- en inflatiecrises.
De energie crisis
In 2023 en begin 2024 bleef de wereldwijde energiecrisis zich verder ontwikkelen, grotendeels als gevolg van de Russische inval in Oekraïne in 2022 en de daaropvolgende verstoring van de aardgasleveringen aan Europa. Voorafgaand aan de oorlog voorzag Rusland de EU van meer dan 40% van haar aardgas, maar dit aandeel nam drastisch af nadat sancties waren ingesteld. De leveringen via Russische pijpleidingen daalden in 2023 met nog eens 38 miljard kubieke meter. Deze terugval veroorzaakte ernstige energietekorten in heel Europa, gepaard met ongekende prijsstijgingen. Keisuke Sadamori, directeur Energiemarkten en Veiligheid van het IEA, onderstreepte de ernst van de situatie:
“De inval van Rusland in Oekraïne en de forse vermindering van de aardgasleveringen aan Europa veroorzaken aanzienlijke schade voor consumenten, bedrijven en complete economieën.”
Tegen de tweede helft van 2023 begonnen de energieprijzen enigszins te stabiliseren. Eurostat meldde dat de gemiddelde elektriciteitsprijs voor huishoudens in de EU licht daalde naar €28,5 per 100 kWh, een afname ten opzichte van de eerste helft van 2023, hoewel nog steeds aanzienlijk hoger dan de prijzen van vóór de crisis. Ook de gasprijzen voor huishoudens daalden van €11,9 per 100 kWh in de eerste helft van 2023 naar €11,3 per 100 kWh tegen het einde van het jaar. Ondanks deze gematigde daling, bleven de gasprijzen aanzienlijk hoger dan in voorgaande jaren.
De effecten van de energiecrisis gingen veel verder dan alleen prijsstijgingen. Europese steden zoals Parijs begonnen iconische verlichting, zoals die van de Eiffeltoren, eerder uit te schakelen om energie te besparen en bewustzijn te creëren over de tekorten. In Duitsland werden openbare lichtdisplays geschrapt, en meerdere landen, waaronder Spanje en België, stelden beperkingen in op verwarmingstemperaturen. Overheden werden ook gedwongen hulppakketten te implementeren om de impact op huishoudens te verzachten, terwijl andere landen, zoals Frankrijk, elektriciteitsprijzen plafonneerden om verdere economische schade te voorkomen.
Zich bewust van de ernst van de situatie, richtte Zwitserland in 2022 een nieuwe energiecrisisunit op en begon met de bouw van noodreserve-energiecentrales. Deze maatregelen weerspiegelen de dringende behoefte aan zelfvoorziening in energieproductie, terwijl Europa zich voorbereidt op toekomstige onzekerheden. Ondanks pogingen om het gasverbruik met 15% te verminderen en de gasopslagtanks te vullen, blijft de bezorgdheid bestaan dat deze reserves tegen het einde van de winter uitgeput kunnen raken, waardoor het bijvullen voor de zomer van 2023 moeilijker wordt.
De energiecrisis heeft een diepgaande impact gehad op energie-intensieve industrieën. Zo moest Arc International, ’s werelds grootste fabrikant van glazen tafelwaren, de helft van zijn gasgestookte ovens stilleggen, overschakelen op diesel (waardoor de koolstofvoetafdruk met 30% toenam) en een derde van zijn werknemers met verlof sturen. Deze verstoringen hadden gevolgen voor de hele toeleveringsketen van het bedrijf, waaronder transportbedrijven, verpakkingsfabrieken en detailhandelaren. Dit voorbeeld illustreert hoe de energiecrisis is geëvolueerd van een sectorspecifiek probleem naar een bredere economische uitdaging die tal van Europese industrieën treft. Een van de geïnterviewde CEO’s gaf aan:
“De energiecrisis heeft ons laten zien dat we in Europa niet zelfvoorzienend zijn en een gebrek aan een eenduidige stem hebben. Energie is een fundamentele motor van economische ontwikkeling, en dit zal leiden tot een structurele kloof in Europa in vergelijking met de VS en China.”
Inflatie verstoringen
De energiecrisis, verergerd door verstoringen in de toeleveringsketens en de oorlog in Oekraïne, heeft bijgedragen aan recordinflatie in heel Europa. In september 2022 bereikte de inflatie in de EU een historisch hoogtepunt van 10,9%, ver boven het historische gemiddelde van 2,09%. Het rapport van Eurostat van oktober 2022 wees energie aan als de belangrijkste oorzaak van de inflatie, gevolgd door voedsel, alcohol en tabak. Landen zoals België, Nederland en Spanje kenden inflatiepercentages die boven het EU-gemiddelde lagen.
Inflatie heeft niet alleen de koopkracht van consumenten aangetast, maar ook de bredere economie gedestabiliseerd. De depreciatie van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar heeft de situatie verder verergerd, waardoor Europese export minder concurrerend werd en de kosten van import stegen.
In reactie hierop heeft de Europese Centrale Bank (ECB) haar BBP-ramingen voor 2023 naar beneden bijgesteld, met een verwachte bescheiden groei van 0,9%, omlaag van een eerdere schatting van 3,1%. In een worst-case scenario met een volledige stopzetting van de Russische gas- en olievoorzieningen, voorspelt de ECB een negatieve groei van -0,9% voor 2023. Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank, sprak de ernst van de situatie aan:
“Bij de hoge inflatie die extreem is, zowel qua omvang als persistentie over de verschillende sectoren, moeten er uiteraard doortastende maatregelen worden genomen.”
Vertaling en verbetering van de tekst:
Na recente ontwikkelingen heeft de ECB aanvankelijk een jaarlijkse BBP-groei van 3,1% voor 2022 voorspeld, wat later is bijgesteld naar 2,8%. Voor 2023 verwacht de bank een groei van ongeveer 0,9%, met een herstel naar 1,9% in 2024. In een worst-case scenario, waarbij de Russische energievoorzieningen volledig worden stopgezet en er beperkte alternatieve bronnen zijn, waarschuwt de ECB dat er in 2023 mogelijk een krimp van -0,9% in het BBP kan optreden.
Gezien de huidige situatie van verschillende Europese economieën beschrijven veel experts deze crises als recessies. Indicatoren zoals de Market Eurozone Composite PMI-index, die de bedrijfstrends in de productie en diensten volgt, hebben een economische neergang aangegeven. In oktober 2022 daalde de PMI-index tot 46,4 voor het eurogebied, wat de scherpste daling in de activiteit van de particuliere sector markeerde sinds februari 2021. Peter Schaffrik, Macro-strateeg bij RBC Bank, merkte op:
“De PMI-enquêtes geven aan dat het eurogebied eerder in een recessie terechtkomt dan we eerder dachten, aangestuurd door de grootste economie, Duitsland.”
Een andere indicator, de Sentix Index, die de marktverwachtingen van investeerders weerspiegelt, toont ook een pessimistisch vooruitzicht. In oktober 2022 daalde de Sentix Index voor het eurogebied tot -38,3 punten, het laagste niveau sinds mei 2020. Dit geeft aan dat veel investeerders de markt als oninvesteerbaar beschouwen.
Navigeren naar de toekomst
De dubbele crises van energie en inflatie hervormen de Europese economie en dwingen bedrijven om nieuwe strategieën voor weerbaarheid aan te nemen. Terwijl de energieprijzen volatiel blijven en inflatie de markten verstoort, moeten bedrijven hun toeleveringsketens, energieafhankelijkheden en operationele kosten heroverwegen. Veel organisaties verkennen alternatieve energiebronnen, investeren in energie-efficiënte technologieën en herzien hun wereldwijde toeleveringsketens om hun kwetsbaarheid voor externe schokken te verminderen.
Terwijl we de weerbaarheid blijven verkennen, zal onze volgende blog zich richten op de rol van digitale innovatie in het helpen van organisaties om deze turbulente tijden het hoofd te bieden. Blijf op de hoogte voor meer inzichten over hoe bedrijven zich kunnen voorbereiden op en zich kunnen aanpassen aan voortdurende en toekomstige verstoringen.
Neem contact met ons op!
Lees de hele blogserie Briljant in weerbaarheid voor diepgaande inzichten over hoe organisaties hun weerbaarheid kunnen versterken in het licht van de grootste uitdagingen van vandaag. In deel 5 zullen we belangrijke sectoren belichten en onderzoeken hoe zij omgaan met verstoringen. Mis belangrijke strategieën niet die je bedrijf kunnen helpen gedijen en langdurig succes te waarborgen.
<- Terug naar deel 3
Koen Boomsma
Senior Manager – Organizational Excellence & Transformation
Operational Excellence in a digital era
So, what is the impact of this digital transformation on the Operational Excellence field of expertise? Should we ‘say goodbye’ to the field of Operational Excellence? Forget about Lean Thinking, Six Sigma and Scientific Management? In short: The answer is “Yes and No”. Let us explain it to you in this whitepaper.
