Wanneer wordt gezichtsherkenning spionage? Leidt profilering van klanten tot discriminatie? Ethiek en data vormen een complexe combinatie door verschillende maatschappelijke perspectieven en waarden, zoals privacy versus veiligheid. Organisaties kunnen alleen verantwoorde keuzes maken door een duidelijke visie te ontwikkelen op wat goed is voor het individu, de organisatie en de samenleving. In het tweede deel van dit tweeluik bespreken we hoe je als organisatie data verantwoord beheert en bijdraagt aan een open samenleving.
In het eerste deel van deze reeks hebben we besproken waarom data-ethiek belangrijk is. We hebben gezien dat de vraag wat ethisch is niet altijd even makkelijk te beantwoorden is. Normen, waarden en individuele perceptie bepalen wat wel en niet goed is om te doen. Een organisatie die digitaal vertrouwen voor haar gebruikers mogelijk maakt, moet dat vertrouwen bieden in de vorm van databescherming en beveiliging, en moet transparantie bieden rond het gebruik van datagedreven producten en diensten.
Data transparant beheren
De bekende paradox in digitaal vertrouwen is dat de meeste gebruikers geloven dat organisaties elementen van vertrouwen bieden, terwijl de meeste organisaties niet in staat zijn om aan die verwachtingen te voldoen.
Organisaties die er niet in slagen data-ethiek te managen, lopen het risico het vertrouwen van hun gebruikers te verliezen en waarde te vernietigen. Dat betekent niet automatisch dat organisaties die meer inzetten op data-ethiek het vertrouwen van de gebruikers dan ook altijd zien toenemen. Vertrouwen van de gebruiker is onvoorspelbaar en lastig te meten. Organisaties die aan ethische normen voldoen, laten zien dat zij de belangen en waarden van hun gebruikers belangrijk vinden en zich verantwoorden over de data die zij toepassen.
Hierdoor is inzetten op data-ethiek in een organisatie zeker de moeite waard. Organisaties die hierin investeren zijn in staat om:
- De autonomie van de gebruiker over zijn eigen data verhogen. De gebruiker kan desgewenst zijn eigen data verwijderen en weet waar hij/zij terecht kan bij vragen en klachten.
- De gebruiker meer inzicht en transparantie bieden over wat je als organisatie met zijn/haar data doet.
- Verantwoord datagebruik in de organisatie bevorderen en hiermee risico’s minimaliseren en schade beperken, bijvoorbeeld bij datalekken of (on)bewust onverantwoord datagebruik, wat kan leiden tot financiële gevolgen en tot minder vertrouwen.
- Overeenstemming genereren van data-ethiek met de waarden van de organisatie. Dat versterkt de interne cultuur en kan helpen bij het aantrekken van nieuw talent.
- Beter voldoen aan wet- en regelgeving en juridische problemen voorkomen.
- Dit zorgt ervoor dat de organisatie ook de privacy van de gebruiker beschermt en respecteert.
- Een sterk signaal afgeven aan toezichthouders dat data-ethiek belangrijk is voor de organisatie en zich daarmee betrokken opstellen naar de samenleving.
Naast de voordelen die investeren in data-ethiek een individuele organisatie biedt, heeft deze keuze ook effect op de samenleving. Data-ethiek versterkt het vertrouwen van gebruikers in digitale systemen en technologieën, wat bijdraagt aan een gezonde en bloeiende digitale samenleving. Organisaties die data-ethische waarden omarmen, dragen dan ook bij aan een veilige en verantwoorde digitale wereld als onderdeel van een open samenleving.
In twee stappen naar een open samenleving
Data-ethiek zorgt ervoor dat het verzamelen en gebruiken van data binnen ethische kaders plaatsvindt die individuele rechten respecteren, inclusiviteit bevorderen en het vertrouwen tussen gebruikers en organisaties versterken. Door data-ethisch te handelen, kunnen gebruikers vrij informatie delen, meedoen in de samenleving en profiteren van technologische vooruitgang zonder hun privacy en rechten op te offeren.
De afbeelding laat de rol zien van data-ethiek in een organisatie en het effect op een open samenleving.
De eerste stap van data-ethiek is gericht op de individuele organisatie. De tweede stap heeft als doel de verbinding met de samenleving te bereiken.
Bouwen aan een ethisch dataprogramma
Iedere organisatie zou, ongeacht de grootte, moeten beschikken over richtlijnen van verantwoord datagebruik. Helaas hebben de meeste organisaties geen duidelijke regels over hoe ze gebruikersgegevens moeten behandelen en beschermen. Dat komt meestal doordat organisaties ervan uitgaan dat het merendeel van de verantwoordelijkheid bij de toezichthouders ligt. In andere gevallen is er geen duidelijke visie over hoe een data-ethisch programma of ethische instrumenten zoals opleiding, gespreksvormen en ethische commissies eruit moeten zien en hoe het mandaat ingericht kan worden.
Een goed beleid en handhaving rond het ethisch gebruik van data stelt de gebruiker weer centraal met autonomie, transparantie en inzicht over zijn/haar eigen data. Door in te zetten op data-ethiek kan een organisatie verantwoord met data omgaan. Om effectief beleid te kunnen creëren, hebben organisaties een passende governance en leiderschap nodig om ervoor te zorgen dat de standaarden worden nageleefd en geëvalueerd.
Heeft jouw organisatie hulp nodig bij het opstellen van een ethisch dataprogramma en dit in de praktijk te brengen? Contact ons.
Hoe je als organisatie bijdraagt bij aan zo’n open samenleving door data-ethiek goed te managen? In deze serie over data-ethiek kijken we naar wat de morele pijlers van een organisatie zijn, wat de verantwoordelijkheden zijn en hoe organisaties een ethisch programma kunnen opbouwen. Blijf kijken naar onze whitepaper over dit onderwerp.
